Sức khỏe
Insulin là gì?
Insulin là một hormone thiết yếu cho cơ thể, đặc biệt quan trọng với người mắc đái tháo đường. Tìm hiểu chi tiết về Insulin là gì, vai trò quan trọng của nó trong việc điều hòa đường huyết, các loại Insulin và lưu ý khi sử dụng, cũng như những tác dụng phụ có thể gặp phải trong bài viết này.
Insulin là gì và nguồn gốc của nó trong cơ thể
Insulin là một loại hormone quan trọng được sản xuất bởi các tế bào beta trong đảo tụy, một phần của tuyến tụy. Insulin đóng vai trò then chốt trong việc điều hòa mức đường huyết trong cơ thể, giúp cơ thể sử dụng hoặc lưu trữ glucose từ thức ăn. Khi chúng ta ăn, lượng glucose trong máu tăng lên, kích thích tế bào beta sản xuất và giải phóng Insulin. Hormone này giúp các tế bào trong cơ thể hấp thu glucose để chuyển hóa thành năng lượng ATP, đồng thời lưu trữ glucose dưới dạng glycogen trong gan và mô mỡ để sử dụng sau này. Nếu không có Insulin, mức đường huyết sẽ tăng cao, dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như bệnh đái tháo đường.
Vai trò của Insulin trong việc điều hòa đường huyết và chuyển hóa năng lượng
Vai trò của Insulin trong việc điều hòa đường huyết và chuyển hóa năng lượng là vô cùng quan trọng. Khi chúng ta tiêu thụ một bữa ăn giàu tinh bột, mức glucose trong máu tăng lên đáng kể. Lúc này, Insulin được tiết ra từ các tế bào beta trong đảo tụy sẽ bắt đầu hoạt động. Insulin giúp các tế bào trong cơ thể, đặc biệt là ở gan và mô mỡ, hấp thu glucose từ máu và chuyển hóa chúng thành glycogen để dự trữ. Glycogen là dạng dự trữ của glucose, được lưu trữ trong gan và mô cơ để sử dụng khi cơ thể cần năng lượng, đặc biệt trong các giai đoạn đói hoặc hoạt động thể chất.
Insulin còn có vai trò ức chế quá trình phân giải glycogen thành glucose, giúp duy trì mức đường huyết ổn định. Khi mức đường huyết giảm, glycogen trong gan sẽ được phân giải thành glucose và giải phóng vào máu, đảm bảo cơ thể luôn có nguồn năng lượng sẵn có. Ngoài ra, Insulin cũng tăng cường hấp thu glucose vào các tế bào, kích thích hoạt động của các enzyme để tổng hợp glycogen, và điều chỉnh hoạt động của các enzyme tham gia vào quá trình chuyển hóa năng lượng.
Việc thiếu hụt Insulin hoặc Insulin hoạt động không hiệu quả sẽ dẫn đến việc tích tụ glucose trong máu, gây ra tình trạng đường huyết cao, là nguyên nhân chính của bệnh đái tháo đường. Insulin không chỉ là hormone duy nhất có khả năng làm giảm mức đường huyết mà còn là yếu tố then chốt trong việc duy trì cân bằng năng lượng và chức năng bình thường của cơ thể.
Các loại Insulin khác nhau và cách sử dụng an toàn theo hướng dẫn của Bộ Y tế
Các loại Insulin khác nhau và cách sử dụng an toàn theo hướng dẫn của Bộ Y tế rất quan trọng đối với việc điều trị bệnh đái tháo đường. Có bốn loại Insulin chính, bao gồm Insulin tác dụng nhanh, Insulin tác dụng ngắn, Insulin tác dụng trung bình, và Insulin tác dụng chậm. Mỗi loại Insulin này có đặc điểm và cách sử dụng riêng, phù hợp với nhu cầu điều trị khác nhau của từng bệnh nhân.
Insulin tác dụng nhanh và Insulin tác dụng ngắn thường được tiêm trực tiếp dưới da. Chúng phân ly nhanh chóng thành các monomer và được hấp thu vào máu trong khoảng một giờ, đạt đỉnh hấp thu nhanh chóng. Vì tác dụng nhanh, người bệnh cần chú ý đến lượng carbohydrate trong bữa ăn để tránh tình trạng hạ đường huyết đột ngột.
Insulin tác dụng trung bình, hay còn gọi là Insulin trung gian, có thời gian tác dụng kéo dài hơn. Điều này đạt được nhờ sự kết hợp giữa Insulin zinc hòa tan và protamine zinc Insulin. Sau khi tiêm dưới da, loại Insulin này bắt đầu có hiệu quả sau 2 – 4 giờ, đạt đỉnh tác dụng sau 6 – 7 giờ và có thể kéo dài tác dụng lên đến 10 – 20 giờ. Để duy trì hiệu quả, bệnh nhân cần tiêm loại Insulin này hai lần mỗi ngày.
Insulin tác dụng chậm, hay Insulin kéo dài, thường được tiêm vào buổi tối để duy trì mức Insulin nền trong cơ thể qua đêm. Loại Insulin này có nhiều dạng khác nhau, phù hợp với tình trạng bệnh lý và nhu cầu điều trị của từng bệnh nhân.
Cuối cùng, Insulin hỗn hợp là loại kết hợp giữa Insulin tác dụng nhanh và Insulin tác dụng dài trong cùng một mũi tiêm. Điều này giúp tạo ra hai đỉnh tác dụng: một là đỉnh tác dụng nhanh để kiểm soát lượng carbohydrate sau bữa ăn, và một là đỉnh tác dụng dài để duy trì mức Insulin nền. Bộ Y tế khuyến cáo người bệnh không nên tự ý điều chỉnh liều Insulin mà cần tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị.
Những lưu ý quan trọng khi sử dụng Insulin để điều trị bệnh đái tháo đường
Những lưu ý quan trọng khi sử dụng Insulin để điều trị bệnh đái tháo đường là rất cần thiết để đảm bảo hiệu quả và an toàn cho người bệnh. Trước hết, Insulin là loại thuốc hạ đường huyết mạnh nhất, không có giới hạn liều, nên việc sử dụng cần tuân thủ nghiêm ngặt theo chỉ định của bác sĩ. Insulin chỉ được tiêm dưới da, thường là ở các vị trí như bụng, trên cánh tay và đùi để đảm bảo hấp thu tốt.
Người bệnh không nên tự ý điều chỉnh liều lượng Insulin mà cần theo dõi đường huyết thường xuyên và điều chỉnh liều theo hướng dẫn của bác sĩ. Việc phối hợp Insulin với các loại thuốc uống khác cũng cần được thực hiện cẩn thận để tránh tình trạng hạ đường huyết quá mức hoặc tác dụng phụ không mong muốn.
Trong trường hợp cấp cứu như hôn mê do nhiễm ceton acid hoặc trong khi phẫu thuật, Insulin có thể được truyền tĩnh mạch để kiểm soát nhanh chóng mức đường huyết. Đối với những bệnh nhân có tình trạng thiếu hụt Insulin nặng, việc điều trị có thể chỉ bằng Insulin mà không cần phối hợp với các thuốc khác.
Insulin hỗn hợp có thể được tiêm 2 lần mỗi ngày, vào thời điểm trước bữa sáng và bữa chiều, hoặc tiêm 3 lần mỗi ngày với loại Insulin analog trộn sẵn. Việc lựa chọn loại Insulin và tần suất tiêm phù hợp sẽ phụ thuộc vào tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân và cần sự tư vấn kỹ lưỡng từ bác sĩ.
Người bệnh cần chú ý đến chế độ ăn uống và hoạt động thể chất hàng ngày. Sự cân bằng giữa lượng carbohydrate tiêu thụ và liều Insulin tiêm vào là yếu tố then chốt để duy trì mức đường huyết ổn định. Hơn nữa, người bệnh cũng nên nhận thức rõ về các dấu hiệu của hạ đường huyết để có biện pháp xử lý kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm.
Các tác dụng phụ có thể gặp phải khi sử dụng Insulin
Các tác dụng phụ có thể gặp phải khi sử dụng Insulin bao gồm một số vấn đề đáng chú ý mà người bệnh cần biết để phòng ngừa và xử lý kịp thời. Tác dụng phụ phổ biến nhất của Insulin là hạ đường huyết. Đây là tình trạng khi mức đường huyết trong cơ thể giảm xuống quá thấp do liều Insulin cao hơn nhu cầu thực tế, dẫn đến triệu chứng như mệt mỏi, chóng mặt, đổ mồ hôi, run rẩy, và nếu không được xử lý kịp thời, có thể dẫn đến hôn mê.
Một hiện tượng khác liên quan đến hạ đường huyết là hiện tượng Somogyi, xảy ra khi cơ thể phản ứng quá mức với việc hạ đường huyết bằng cách tiết ra các hormone điều hòa ngược, làm tăng đường huyết phản ứng. Hiện tượng này gây khó khăn trong việc kiểm soát mức đường huyết và yêu cầu điều chỉnh liều Insulin một cách cẩn thận.
Dị ứng Insulin, mặc dù hiếm gặp, vẫn có thể xảy ra. Triệu chứng của dị ứng Insulin bao gồm phát ban, ngứa, hoặc sưng tấy tại vị trí tiêm. Nếu gặp phải những triệu chứng này, người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ để điều chỉnh loại Insulin hoặc phương pháp điều trị phù hợp hơn.
Loạn dưỡng mô mỡ cũng là một tác dụng phụ có thể xảy ra khi sử dụng Insulin. Đây là tình trạng mỡ dưới da tại vị trí tiêm bị thay đổi, dẫn đến sự phát triển của các cục u hoặc chỗ lõm. Điều này có thể được giảm thiểu bằng cách thay đổi vị trí tiêm thường xuyên để tránh tiêm liên tục vào cùng một chỗ.
Tăng cân là một tác dụng phụ khác của Insulin, thường xảy ra do sự hấp thu glucose tăng lên và lưu trữ dưới dạng mỡ. Việc kiểm soát chế độ ăn uống và duy trì hoạt động thể chất đều đặn là cần thiết để quản lý cân nặng khi sử dụng Insulin.
Các chủ đề liên quan: Insulin , Đái tháo đường , Glucose trong máu
Tổng biên tập: Nguyễn Ngọc Kim Hằng
