Trong bối cảnh ngày càng gia tăng nhận thức về tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe cộng đồng, chính sách thuế thuốc lá đang trở nên ngày càng quan trọng tại Việt Nam. Mặc dù tỷ lệ thuế hiện tại còn thấp so với chuẩn quốc tế, việc điều chỉnh tăng thuế thuốc lá không chỉ giúp tăng nguồn thu ngân sách mà còn là biện pháp hiệu quả để giảm tiêu dùng thuốc lá, đặc biệt là trong nhóm thanh thiếu niên. Bài viết này sẽ phân tích tình hình hiện tại của thuế thuốc lá, tác hại của thuốc lá, các lợi ích của việc tăng thuế và những khuyến nghị từ các chuyên gia cũng như kinh nghiệm quốc tế liên quan.
1. Tình hình hiện tại của thuế thuốc lá tại Việt Nam
Thuế thuốc lá tại Việt Nam hiện nay vẫn còn thấp so với nhiều quốc gia khác. Theo báo cáo của Bộ Y tế, đến năm 2020, tỷ lệ thuế thuốc lá tính trên giá bán lẻ chỉ đạt 38,8%, thấp hơn mức trung bình của các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình (59%). Việc này dẫn đến giá thuốc lá rẻ, tạo điều kiện cho người dân, đặc biệt là thanh thiếu niên, tiếp cận dễ dàng hơn với sản phẩm có hại này.
2. Tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe cộng đồng
Thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây ra các bệnh liên quan, bao gồm ung thư, bệnh tim mạch và bệnh hô hấp. Theo thống kê, chi phí y tế hàng năm cho việc điều trị các bệnh do thuốc lá lên tới 108.000 tỷ đồng, tương đương khoảng 4,5 tỷ USD, chiếm 1,14% GDP. Tỷ lệ tử vong sớm do thuốc lá cũng chứa đựng hiểm họa lớn cho sức khỏe cộng đồng.
3. Những lợi ích của việc tăng thuế thuốc lá
Việc tăng thuế thuốc lá không chỉ giúp tăng nguồn thu cho ngân sách mà còn là biện pháp hiệu quả để giảm tiêu dùng thuốc lá. Theo WHO, tăng giá thuốc lá 10% có thể giảm tiêu dùng từ 5-10%. Đặc biệt, thanh thiếu niên và người có thu nhập thấp là những đối tượng nhạy cảm nhất với sự thay đổi giá cả, cho thấy việc điều chỉnh chính sách thuế có tác động rõ rệt đến hành vi tiêu dùng.
4. Khuyến nghị cụ thể về chính sách thuế từ các chuyên gia
Các chuyên gia như ThS.BS. Nguyễn Thị An và Tiến sĩ Nguyễn Khánh Phương đã khuyến nghị rằng cần bổ sung mức thuế tuyệt đối với sản phẩm thuốc lá ít nhất 5.000 đồng/bao vào năm 2026, và tăng dần lên 15.000 đồng/bao vào năm 2030. Điều này sẽ giúp tăng tỷ lệ thuế trên giá bán lẻ lên 65,3%, gần đạt mức khuyến nghị của WHO.
5. Kinh nghiệm quốc tế và tác động của thuế thuốc lá
Nhiều quốc gia đã áp dụng chính sách tăng thuế thuốc lá và đạt được thành công rõ rệt trong việc giảm tỷ lệ hút thuốc, như Thái Lan và Philippines. Kinh nghiệm từ các nước này cho thấy rằng chính sách phí và thuế là một trong những công cụ quản lý hiệu quả nhất đối với việc kiểm soát thuốc lá.
6. Chiến lược quốc gia về phòng chống tác hại thuốc lá
Việt Nam đã ban hành Chiến lược quốc gia về phòng chống tác hại thuốc lá, với các mục tiêu quan trọng đến năm 2030. Chính phủ cam kết đầu tư vào các biện pháp can thiệp nhằm giảm tỷ lệ hút thuốc lá, đồng thời cải thiện sức khỏe cộng đồng và giảm gánh nặng chi phí y tế.
7. Tầm quan trọng của việc điều chỉnh giá thuốc lá trong việc giảm tiêu dùng
Giá thuốc lá có ảnh hưởng lớn đến mức tiêu dùng. Cần có một chính sách giá thuốc lá chặt chẽ để không chỉ góp phần tăng thu ngân sách mà còn giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong cộng đồng. Sự giảm giá thuốc lá đồng nghĩa với việc người dân, đặc biệt là giới trẻ, thấy thuốc lá dễ tiếp cận hơn.
8. Các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ hút thuốc ở thanh thiếu niên
Thanh thiếu niên là nhóm đối tượng dễ bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm giá thuốc lá, nhận thức về các tác hại sức khỏe và môi trường xung quanh. Những cơn thèm thuốc, áp lực bạn bè cũng gây ảnh hưởng lớn đến quyết định hút thuốc của họ. Đây là lý do tại sao việc thay đổi chính sách thuế và tổ chức các chiến dịch tuyên truyền về tác hại thuốc lá là cần thiết.
9. Kết luận và hướng đi cho tương lai
Việc tăng thuế thuốc lá là một giải pháp bền vững và hiệu quả để giảm tỷ lệ hút thuốc tại Việt Nam. Đẩy mạnh chiến lược quốc gia về phòng chống tác hại thuốc lá, nâng cao ý thức cộng đồng và điều chỉnh chính sách thuế là những bước đi cần thiết để xây dựng một Việt Nam không khói thuốc trong tương lai. Sự phối hợp từ WHO, Ngân hàng Thế giới và Bộ Y tế sẽ là nền tảng vững chắc để thực hiện các chính sách này trong thời gian tới.
