Văn hóa lao động tại Nhật Bản nổi bật với tính kỷ luật và trách nhiệm cao. Tuy nhiên, đằng sau những giá trị này là áp lực lớn mà người lao động phải đối mặt, tạo nên một bức tranh đa dạng về môi trường làm việc. Bài viết này sẽ khám phá những khía cạnh khác nhau của văn hóa làm việc ở Nhật, từ những áp lực hiện tại đến những thách thức trong tương lai, nhằm hiểu rõ hơn về tác động của nó đến nguồn nhân lực và xã hội.
1. Giới thiệu về văn hóa lao động ở Nhật Bản
Văn hóa lao động ở Nhật Bản đặc trưng bởi tính kỷ luật cao và rất coi trọng trách nhiệm đối với công việc. Hệ thống “shushin koyo” (tuyển dụng trọn đời) vẫn còn phổ biến, với nhiều nhân viên được kỳ vọng sẽ cống hiến suốt đời cho công ty. Tuy nhiên, đằng sau hình ảnh kiểu mẫu về người lao động Nhật Bản, có một thực tế phức tạp hơn nhiều, đặc biệt là những áp lực và hạn chế mà họ phải đối mặt.
2. Những áp lực trong môi trường làm việc
Áp lực công việc ở Nhật Bản là rất lớn, khiến cho nhiều người lao động rơi vào trạng thái tâm lý căng thẳng. Yuujin Watanabe từ Momuri, một công ty chuyên hỗ trợ người lao động trong việc xin nghỉ việc, đã nhấn mạnh rằng nỗi sợ phản ứng tiêu cực từ quản lý và đồng nghiệp khiến nhiều người ngần ngại khi muốn nghỉ việc.
3. Mối liên hệ giữa văn hóa lao động và khủng hoảng nhân khẩu học
Khi áp lực công việc ngày càng tăng, nhiều người Nhật trở nên mệt mỏi và chọn không có kế hoạch sinh con. Điều này góp phần nghiêm trọng vào khủng hoảng nhân khẩu học. Theo nghiên cứu từ Recruit Works, Nhật Bản đã thiếu tới 251.000 lao động trong năm 2023, và con số này dự kiến sẽ gia tăng lên 11 triệu vào năm 2040.
4. Những câu chuyện thực tế từ người lao động
Shinji Tanimoto, nhà sáng lập Momuri, chia sẻ rằng số lượng yêu cầu hỗ trợ xin nghỉ việc đã tăng nhanh chóng từ vài chục lên hơn 1.800 yêu cầu mỗi tháng. Kotetsu Genda cũng đã trải qua những tháng ngày làm việc đến 2-3 giờ sáng mỗi ngày, nhấn mạnh sự khắc nghiệt của môi trường lao động và cảm giác bị cầm tù bởi công ty.
5. Áp lực xin nghỉ việc và khó khăn gặp phải
Nhiều nhân viên Nhật Bản gặp khó khăn trong việc xin nghỉ việc vì sợ phản ứng từ ban quản lý. Những câu chuyện như của Miwa Sado, người đã qua đời vì karoshi (chết do làm việc quá sức), đã phản ánh rõ tình trạng này. Cơ chế “thỏa thuận trống” mà không có ranh giới rõ ràng giữa thời gian làm việc và cuộc sống cá nhân là một yếu tố gây áp lực đặc biệt.
6. Sự ảnh hưởng của “karoshi” đối với sức khỏe người lao động
Karoshi trở thành một thuật ngữ phổ biến để diễn tả tình trạng tử vong do làm việc quá sức. Những ca bệnh liên quan đến karoshi như trường hợp của Miwa Sado khiến dư luận phải bàng hoàng. Việc này không chỉ khiến đau thương cho gia đình các nạn nhân mà còn tạo áp lực lớn lên tinh thần và sức khỏe của những người còn lại trong môi trường công sở.
7. Thách thức từ thỏa thuận trống trong môi trường lao động
Thỏa thuận trống gắn liền với việc nhân viên làm việc nhiều giờ mà không có sự công nhận thích đáng. Đây chính là nguồn cơn dẫn đến tình trạng “shachiku” (gia súc của công ty), khi nhân viên cảm thấy bản thân không được coi trọng và đang cống hiến cho một công ty không có sự công bằng.
8. Giai đoạn cải cách phong cách làm việc tại Nhật Bản
Nhằm đối phó với tình trạng này, chính phủ đã ban hành Luật Cải cách Phong cách Làm việc từ năm 2019, nhằm giới hạn số giờ làm thêm. Mặc dù nhiều công ty đã bắt đầu điều chỉnh phong cách làm việc, nhưng sự thay đổi vẫn diễn ra chậm chạp.
9. Vai trò của các tổ chức và công ty trong việc cải cách văn hóa làm việc
Ứng phó với khủng hoảng nhân khẩu học là nhiệm vụ không chỉ của chính phủ mà còn của các công ty. Như văn hóa làm việc tại một số doanh nghiệp lớn, nơi mà nhân viên có thể chọn lựa thời gian làm việc và cân bằng công việc với cuộc sống. Sự nghiêm khắc đối với giờ làm việc đang giảm dần, nhưng vẫn còn rất nhiều việc cần làm.
10. Tương lai của văn hóa lao động Nhật Bản: Liệu có thể thay đổi được không?
Tương lai của văn hóa lao động tại Nhật Bản đang đối mặt với nhiều thách thức. Một số nghiên cứu từ Gallup cho thấy chỉ 6% người lao động gắn bó với công việc, đây là một con số thấp báo hiệu sự cần thiết phải có những thay đổi tích cực. Hãy cùng chờ xem những biến chuyển nào sẽ xảy ra trong những năm tới để cải thiện văn hóa làm việc này.
